Dwa dni debaty o bezpieczeństwie energetycznym
W Rzeszowie w Centrum Konferencyjnym Politechniki Rzeszowskiej odbyła się VIII Konferencja „Bezpieczeństwo energetyczne – filary i perspektywa rozwoju”. Uczestniczyło w niej kilkaset osób nie tylko z Polski, lecz także z Ukrainy, Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej. Obecni byli przedstawiciele czołowych firm energetycznych, reprezentanci rządu i samorządu, eksperci branżowi i naukowcy z różnych ośrodków.
Wydarzenie rozpoczęło się od otwarcia na Politechnice Rzeszowskiej Laboratorium Wodorowego. Jest ono ważnym impulsem rozwojowym zarówno dla uczelni, jak i Podkarpackiej Doliny Wodorowej, stowarzyszenia łączącego firmy, uczelnie i samorządy prowadzące prace nad zastosowaniami wodoru, jak i te wdrażające konkretne produkty: „Podkarpacka Dolina Wodorowa ma szanse stać się jednym ze światowych liderów w dziedzinie badań nad paliwem wodorowym i napędami nim zasilanymi” – uważa prof. dr hab. inż. Jarosław Sęp, prorektor PRz ds. rozwoju i współpracy z otoczeniem oraz prezes Podkarpackiej Doliny Wodorowej. „Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przez zastosowanie paliwa wodorowego lub mieszanki wodoru z innymi paliwami skutkuje dwiema głównymi konsekwencjami: podwyższeniem temperatury pracy silników oraz zmianą składu chemicznego spalin. Wpływ tych czynników na materiały stosowane w silnikach turbinowych i w turbinach energetycznych jest nieznany, a jego określenie będzie jednym z głównych nurtów prac badawczych realizowanych w laboratorium” – dodał prof. J. Sęp.
Nagroda im. Ignacego Łukasiewicza
Podczas konferencji dokonano wręczenia Nagród im. Ignacego Łukasiewicza. Otrzymują ją osoby zaangażowane w umacnianie bezpieczeństwa energetycznego Polski, a w ostatnim czasie także Europy. W tym roku po raz kolejny zostały nagrodzone dwie osoby. Nagrodę im. Ignacego Łukasiewicza w kategorii bezpieczeństwo energetyczne za zachowanie ciągłości dostaw energii elektrycznej w warunkach wojny w Ukrainie otrzymał Volodymyr Kudrytskyi, prezes spółki Ukrenerho. Ukrenerho to jedyny ukraiński, a przez to kluczowy operator linii wysokiego napięcia. Nagrodę w jego imieniu odebrał Serhij Nazarenko, doradca Zarządu Ukrenerho. Równorzędną nagrodę im. Ignacego Łukasiewicza w kategorii bezpieczeństwo energetyczne za stabilizację systemu elektroenergetycznego Polski oraz wspieranie ukraińskiego operatora systemu elektroenergetycznego otrzymał dr Tomasz Sikorski, prezes spółki Polskie Sieci Elektroenergetyczne.
Wiceminister funduszy i polityki regionalnej Małgorzata Jarosińska-Jedynak przedstawiła unijne fundusz na transformację energetyczną: „Prawie 22 mld euro z Polityki Spójności przeznaczymy na realizację celu „Bardziej przyjazna dla środowiska niskoemisyjna Europa””. Jak podkreślała pani minister, w dziedzinie energetyki wsparcie będzie skoncentrowane na efektywności energetycznej i redukcji emisji gazów cieplarnianych, energii odnawialnej oraz inteligentnych systemach i sieciach energetycznych. Dofinansowanie uzyskają także inwestycje na rzecz zeroemisyjnej i niskoemisyjnej mobilności miejskiej. Działania te będą wspierane głównie w ramach programów krajowych: „Fundusze Europejskie na Infrastrukturę”, „Klimat”, „Środowisko” oraz „Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej”, a także z programów regionalnych.
Polska morska energetyka wiatrowa potrzebuje kadr i ochrony obiektów
W rzeszowskiej konferencji brali udział także inwestorzy największych projektów dotyczących morskiej energetyki wiatrowej. „Termin realizacji naszej inwestycji w morską farmę wiatrową nie jest zagrożony. Jesteśmy w przededniu podpisania umowy z wykonawcą na część lądową portu instalacyjnego, trwają pracę na torze wodnym do portu Szczecin – Świnoujście, z firmą Vestas mamy zakontraktowane turbiny, gondole, łopaty, monopale i fundamenty, zabezpieczone jest również wyprowadzenie mocy w farmy. Najtrudniej jest jednak z kapitałem ludzkim. W tym celu tworzymy spółki, których zadaniem będzie edukacja przyszłych kadr obsługujące port, farmy oraz dystrybucję energii” – powiedział Robert Nowicki, prezes Orlen Neptun.
Z kolei Grzegorz Wysocki, wiceprezes PGE Baltica przypomniał, że spółka podpisała już umowy na dostawę turbin wiatrowych, komponentów i stacji off shore, jak również jest w trakcie budowy portu instalacyjnego w Gdańsku. „Pokonujemy wyzwania z przerwanymi łańcuchami dostaw. Nie zapominajmy, że mamy światowy boom w morskiej energetyce wiatrowej” – powiedział G. W. Wskazał również uwagę na znaczenie współpracy z uczelniami kształcącymi przyszłe kadry zajmujące się serwisem oraz wsparciem serwisu morskich farm wiatrowych.
Zabierając głos w dyskusji, Dawid Cycoń, prezes ML System wskazał na konieczność zwiększenia udziału polskich firm w inwestycjach realizowanych w energetyce: „W każdym przetargu, w którym startujemy, musimy mierzyć się z cenami oferowanymi przez dostawców z Chin. Walcząc z konkurentami, musimy sprowadzać komponenty z Azji. Postulujemy, aby polskie firmy kładły większy nacisk na polski local content. W Polsce legislacja nie nadąża za postępem technicznym, ale również my jako kraj nie mamy dużych tradycji w ochronie naszego przemysłu. Brakuje jednocześnie systemu wsparcia w odbiorze nowinek technologicznych”.
„Uczelnie bardzo szybko odpowiedziały na zapotrzebowanie energetyki w zakresie kształcenie kard dla energetyki jądrowej, technologii wodorowych czy off shore. Ważne jest, aby wykładowcy mieli bieżącą wiedzę, młodzi ludzie wsparcie doradców zawodowych, a uczelnie były otwarte na mikrokompetencje. Bardzo ważną kwestią jest również świadomość społeczna dotycząca transformacji energetycznej” – argumentowała dr hab. Sylwia Mrozowska, prof. Uniwersytetu Gdańskiego.
Dużo miejsca w dyskusji poświęcono bezpieczeństwu morskich farm wiatrowych. Kmdr por. dr inż. Rafał Miętkiewicz z Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni i równocześnie ekspert Instytutu Polityki Energetycznej zwrócił uwagę, że ochrona farm jest problemem, który powinien być rozpatrywany całościowo pod patronatem państwa. „Zagrożenia powodowane przez np. autonomiczne pojazdy podwodne (drony) należy brać pod uwagę w fazie budowy, jak i eksploatacji farm. Jednocześnie nasilenie ruchu żeglugowego na Bałtyku będzie umożliwiało poszerzenie form kreowania zagrożeń” – powiedział kmdr por. R. Miętkiewicz.
Na potrzebę środków do ochrony morskich farm wiatrowych zwrócił uwagę również kmdr ppor. rez. Tomasz Chyła z SAAB Technologies Poland (także ekspert Instytutu Polityki Energetycznej): „Państwo powinno mieć narzędzia legislacyjne. Mieliśmy nowelę ustawy o ochronie portów morskich, która nie wprowadziła nic co mogłoby chronić morskie farmy wiatrowe. Mamy jednocześnie bardzo niedofinansowaną marynarkę wojenną i morską straż graniczną, jako kraj postawiliśmy na inne rodzaje sił zbrojnych. Potrzebujemy zarówno sensorów, aby wykryć zagrożenie, jak i kontrefektorów, które będą reakcją na to zagrożenie”.
Wojna punktem zwrotnym
Dużo miejsca poświęcono podczas konferencji współpracy z Ukrainą, jak i wpływowi wojny na sytuacje energetyczną Polski, Europy i świata. „Wojna na Ukrainie spowodowała przyspieszenie transformacji energetycznej w UE, w tym również w wymiarze technologicznym. Rodzi to nowe szanse, gdyż szybciej ograniczy uzależnienie Unii od surowców energetycznych spoza Europy” – mówił Łukasz Dziekoński, prezes Montis Capital. Zabierając głos w dyskusji prezes PSE dr inż. Tomasz Sikorski, powiedział, że przed jego firmą stoją trzy wyzwania, które przesądzą, w jakim tempie Polska będzie dokonywać transformacji swojej energetyki. Pierwszym jest rozwój i modernizacja sieci elektroenergetycznych. W tym zakresie determinantami sukcesu jest kwestia społeczna – korzyści dla społeczności lokalnych oraz dostęp do wysoko kwalifikowanej kadry. Energetyka jest obecnie multidyscyplinarna, ale przede wszystkim potrzebuje inżynierów, i to nie tylko w Polsce, ale także w całej UE. Drugie wyzwanie to rezerwowanie źródeł OZE magazynami energii, energetyką jądrową, jak i źródłami wykorzystującymi paliwa kopalne. Warunkiem koniecznym sukcesu transformacji jest zachowane równowagi pomiędzy rozwojem generacji w OZE i zużyciem energii z tych źródeł a zapewnieniem minimalnych, z punktu widzenia bezpieczeństwa funkcjonowania gospodarki, dostaw energii elektrycznej w momencie, gdy energia z OZE nie będzie dostępna. Trzecim wyzwaniem są zdolności operacyjne do zarządzania systemem elektroenergetycznym. „Mechanizmem do koordynacji zachowań źródeł wielkoskalowych, jak i rozproszonych mogą być tylko ceny energii. Bezpieczeństwo sytemu elektroenergetycznego w dużym stopniu będzie zależało od jakości cen energii w czasie, ale i w poszczególnych punktach systemu” – powiedział prezes PSE.
„Analizujemy inwestycje w energetykę bez względu na toczące się działania wojenne. Bez względu na zniszczenia spowodowane wojną dążymy do budowy elastycznego i zdecentralizowanego systemu, który będzie zintegrowany z systemem Unii Europejskiej. Strategia ta pozwoli na ograniczenie wykorzystania paliw kopalnych i zwiększenie produkcji energii w OZE” – mówił Serhij Nazarenko, szef Działu Identyfikacji i Przeciwdziałania Zagrożeniom dla Krytycznych Obiektów infrastruktury w Ukrenerho. – „Zielona transformacja energetyki pozwoli na uniezależnienie się od paliw kopalnych pochodzących dotychczas z Rosji. W ten sposób OZE Ukrainy mogą się stać zalążkiem bezpieczeństwa energetycznego Europy. Będziemy również dążyć do zwiększenia wolumenu handlu energią z Unią”.
Energetyka jądrowa – mała i duża
Na konferencji nie mogło zabraknąć wypowiedzi o energetyce jądrowej. Tomasz Jakubowski z GC Energy podkreślał, że polskie firmy mają szanse wziąć udział w budowie energetyki jądrowej w Polsce. Ważne jest jednak przygotowanie, znajomość norm czy systemów jakości. Jak podkreślał T. Jakubowski, znane są wymagania amerykańskie ASME, ale my mamy polskie i europejskie.
Panel dotyczący energetyki jądrowej prowadziła Zuzanna Nowak z Opportunity, ekspertka Instytutu Polityki Energetycznej: „Podsumowując temat, powiedziałabym: „Róbmy to, róbmy to już teraz”. Bez energetyki jądrowej nie obronimy się, powstanie deficyt produkcji, będziemy mieli problem z emisjami”.
Czego potrzebuje ciepłownictwo?
Kolejnym tematem poruszanym podczas dyskusji było ciepłownictwo. Prezes PGE Energia Ciepła Mariusz Michałek podkreślał, że trzeba tak przekształcać źródła, by system był efektywny energetycznie. „To pozwoli nam podłączać nowe inwestycje w odnawialne źródła energii. PGE Energia Ciepła prowadzi teraz inwestycję w swoich dziewięciu ciepłowniach. Jedną z większych jest inwestycja w drugą linię w rzeszowskiej spalarni odpadów (Instalacji Termicznego Przetwarzania Odpadów). W całej firmie zatwierdzone są inwestycje o wartości 3,3 mld zł, a czekają jeszcze kolejne o wartości 4,5 mln zł” – mówił prezes M. Michałek.
Niskoemisyjna gospodarka wodorowa
„W zakresie gospodarki wodorowej w Orlenie do rozstrzygnięcia pozostaje np. kwestia miejsca instalacji elektrolizerów: czy w pobliżu OZE, czy w zakładach przemysłowych” – powiedziała Dominika Niewierska, dyrektor Działu Koordynacji i Rozliczeń Projektów Wodorowych w Orlenie. Przypomniała, że zgodnie ze zaktualizowaną strategią grupy Orlen 2030 planuje ona produkcję w końcu dekady rocznie 130 kton zielonego wodoru przy osiągniętej mocy elektrolizerów równej 1 GW, pięciokrotny wzrost produkcji energii w OZE, które mają osiągnąć moc 2,5 GW oraz dekarbonizację istniejących źródeł energii.
Prezes ML System Dawid Cycoń przypomniał, że w 2020 r. jego firma opracowała wysokociśnieniowy elektrolizer małej mocy pracujący na niskim napięciu, który dodatkowo nie potrzebuje ciągłego zasilania. W założeniu elektrolizer ma być instalowany w gospodarstwach domowych i małych firmach w celu zapewnienia im niezależności energetycznej, nie jako źródło awaryjne, ale podstawowe. Z nadwyżki energii wytwarzanej w lecie z OZE produkowany jest wodór, który jest następnie przechowywany i służy do zasilania nim kotła w zimie. Prototyp można było oglądać podczas konferencji na stosiku producenta. „Mamy rozproszoną infrastrukturę, kilkadziesiąt baz w całej Polsce i obserwujemy jak będzie rozwijała się gospodarka wodorowa w sensie lokalnym. Obserwujemy też kiedy powstaną magazyny energii. Posiadając odpowiednie możliwości. zapraszamy do współpracy firmy zainteresowane magazynowaniem energii” – dodał Mirosław Skowron, prezes PERN.
Szanse Podkarpackiej Doliny Wodorowej
Biorący udział w dyskusji dr hab. inż. Jarosław Sęp, prorektor ds. rozwoju i współpracy z otoczeniem Politechniki Rzeszowskiej i równocześnie prezes Podkarpackiej Doliny Wodorowej (organizacji grupującej kilka firm i instytucji pracujących nad rozwiązaniami wodorowymi) przypomniał, że Rzeszów jest centrum Doliny Lotniczej. Pierwszy obszar aktywności Doliny Wodorowej ukierunkowany jest na kwestie badawcze związane z potencjalnymi przyszłymi możliwościami zastosowania wodoru w silnikach lotniczych. Inny projekt to zastosowanie wodoru jako paliwa w turbinach energetycznych. Kolejny to studia wykonalności różnych projektów. „Poszukujemy elementów, które pozwolą Podkarpackiej Dolinie Wodorowej zostać zauważoną w skali europejskiej” – podkreślał prof. J. Sęp.
Wodorowy łańcuch dostaw
Tomasz Jamróz, dyrektor Departamentu Współpracy Ekonomicznej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych zwrócił uwagę na konieczność wkomponowania polskich spółek technologicznych w tworzące się łańcuchy wartości dla szeroko rozumianej gospodarki wodorowej: „Chcemy działać z naszymi spółkami technologicznymi, aby znaleźć partnerów w krajach, które mają zasoby oraz odpowiednie położenie geograficzne”. Według dr. inż. Jarosława Hercoga, zastępcy dyrektora ds. współpracy i rozwoju w Instytucie Energetyki – Instytucie Badawczym: „Aby przyśpieszyć rozwój gospodarki wodorowej, musimy rozwinąć każdy element jej łańcucha obejmującego produkcję, magazynowanie i przesył”.
Nawiązując do kwestii ekonomicznych związanych z gospodarką wodorową Mateusz Kubiak z Esperis zauważył, że obecnie rozważamy, czy projekty z dofinansowaniem będą konkurencyjne wobec projektów „nie wodorowych”, a nie czy projekty będą mogły funkcjonować samodzielnie.
Podczas konferencji zaprezentowano także wyniki najnowszych badań naukowych. Mgr Przemysław Ogarek z Instytutu Polityki Energetycznej mówił o autonomicznym (niezależnym od sieci) systemie zasilania w energię obiektów infrastruktury krytycznej opartym na wodorze. Z kolej Denys Suprun, absolwent Uniwersytetu Gdańskiego omówił możliwości pozyskiwania zielonego wodoru dzięki wykorzystaniu biomasy, a konkretnie skórek z bananów.
Bezpieczeństwo energetyczne w wymiarze transatlantyckim
„W dziedzinie gazu mamy dywersyfikację, ale czy jesteśmy w stanie ją podtrzymać, bo widzimy trend do elektryfikacji” – mówiła Anna Mikulska z Baker Institute, Rice University (USA). – „Zastępujemy gaz, węgiel, ropę energią elektryczną, przez co jesteśmy podatni na cyberataki, jak i na ataki fizyczne. Musimy być na to gotowi, by nie mieć problemów”.
Prof. Tomasz Grzegorz Grosse zwracał natomiast uwagę na koszty transformacji energetycznej. W jego opinii transformacja klimatyczna powinna być celem, ale też powinna uwzględnić priorytet bezpieczeństwa, co oznacza, że nie może być tak kosztowna, jak to jest teraz i musi być dostosowana do „naszych surowców i naszych technologii, jak również naszej sytuacji geopolitycznej”. „Polityka Unii Europejskiej nie tylko kompletnie nie dostrzega zagrażania ze strony Moskwy, lecz także nie dostrzega naszego punktu startu. To wymaga przeprojektowania unijnej polityki i sposobów jej implementowania w Polsce. To wprowadza też napięcie na linii transatlantyckiej, osłabia Europę” – mówił prof. T. Grosse.
Dr Michał Kurtyka, były minister klimatu i środowiska, ekspert Atlantic Council zwrócił uwagę, że do tradycyjnej dyskusji o bezpieczeństwie energetycznym doszła jeszcze dyskusja o bezpieczeństwie zaopatrzenia w nowoczesne technologie, w nowe pierwiastki, w panele fotowoltaiczne, w wirniki do turbin wiatrowych czy baterie. „W tym świecie Europa ma przez najbliższe 10 lat ogromną szanse i wyzwanie. Od tego, czy temu sprosta będzie zależał dobrobyt w naszej części świata” – mówił ekspert.
Zaproszenie na kolejną edycję wydarzenia
Pomysłodawca cyklu konferencji dr hab. Mariusz Ruszel, prof. Politechniki Rzeszowskiej, prezes Instytutu Polityki Energetycznej, podsumowując tegoroczną edycję, zwrócił uwagę na merytoryczne dyskusje i wysoki poziom wypowiedzi oraz zaprosił na kolejną IX konferencję, która odbędzie się 9 i 10 września 2024 r.
Patronaty
Partner generalny: Orlen S.A.
Partnerzy strategiczni: ML System S.A., Polska Grupa Energetyczna (PGE)
Partnerzy srebrni: Gaz System S.A., PERN, Polskie Sieci Elektroenergetyczne, Województwo Podkarpackie
Partnerzy brązowi: GC Energy, Asseco Poland, Veolia, EuRoPol Gaz S.A., Towarowa Giełda Energii, Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych, Olesiński i Wspólnicy
Partnerzy wspierający: TAURON Ciepło sp. z o.o., Spółka Gas-Trading S.A., MPWiK Rzeszów, PKP Cargo Connect Sp. z o. o., MPEC Rzeszów, Inżynieria Rzeszów S.A., Fundacja Rozwoju Politechniki Rzeszowskiej, Alpetrol Sp. z o.o, Zakłady Magnezytowe Ropczyce S.A., aeroMIND, Urząd Miasta Rzeszów
Partner merytoryczny: Polskie Towarzystwo Bezpieczeństwa Narodowego
Patronaty honorowe
Prezes Rady Ministrów, Minister Spraw Zagranicznych, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Wojewoda Podkarpacki, Marszałek Województwa Podkarpackiego, Prezydent Miasta Rzeszowa, Narodowa Agencja Poszanowania Energii S.A., Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Komisja Gospodarki i Rozwoju (GOR), Komisja do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych (ESK), Komisja Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii (CNT), Rektor Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki.
Patronaty medialne
PAP Polska Agencja Prasowa, cire.pl, BiznesAlert.pl, TVP3 Rzeszów, GospodarkaPodkarpacka.pl, energetyka.plus, Offshore Wind Poland, Wydawnictwo „Nowa Energia”, Energetyka, GospodarkaMorska.pl, Smart-Grids.pl, Wiadomości Naftowe i Gazownicze, Magazyn Biomasa, Energetyka Wodna, Radio Centrum, 2k Technologie, Gazeta Politechniki Rzeszowskiej, Gazeta Rzeszowa i Okolic.
Instytut Polityki Energetycznej im. Ignacego Łukasiewicza w Rzeszowie to powstały w 2015 r. niezależny think tank grupujący ekspertów zajmujących się energetyką. Instytut prowadzi działalność naukowo-badawczą, ekspercką, propaguje naukę i wiedzę o polityce energetycznej. Wydaje też analizy, raporty, książki czy anglojęzyczne czasopismo naukowe Energy Policy Studies.
